Słownik

Wspomagane przez człowieka przemieszczanie się populacji i gatunków poza ich naturalny zasięg w celu złagodzenia wpływu zmian klimatu na dany gatunek. Kiedy klimat się zmienia, gatunki mają niewiele możliwości przetrwania: albo przystosowują się do nowych warunków środowiskowych, albo migrują do miejsca o odpowiednich warunkach. Drzewa mogą zarówno przystosować się, jak i migrować, ale jest to długotrwały proces i może zająć kilka pokoleń (od stuleci do tysiącleci). Brak adaptacji i/lub migracji drzew na skutek zmian klimatycznych będzie miał ogromny wpływ na wzrost i skład gatunkowy lasów. Wspomagana migracja pomaga drzewom nadążyć za zmieniającym się środowiskiem i spełnia wiele celów ekonomicznych, ekologicznych i społecznych. Na przykład, buk wschodni (Fagus sylvatica subsp. orientalis (Lipsky) Greut. & Burd) został zaproponowany do wspomaganej migracji w celu zastąpienia wrażliwego na suszę buka europejskiego (Fagus sylvatica L.) w miejscach krytycznych. Szczegółowe informacje na temat naszych badań nad bukiem wschodnim znajdziesz tutaj i tutaj.

Proces zbierania nasion bez rozróżniania drzewa matecznego. Jest to powszechna praktyka stosowana w wielu szkółkach oraz instytucjach leśnych, która zapewnia różnorodność genetyczną partii nasion. W przypadku buka odbywa się to zazwyczaj poprzez rozłożenie płachty na dnie lasu i zbieranie nasion, które na nią spadną. Ręczne potrząsanie gałęziami za pomocą lin, haków itp. z ziemi lub przez arborystów zapewnia odpowiedni impet do uwolnienia dojrzałych nasion.
W przypadku jodły, zebrane przez arborystę szyszki z różnych drzew matecznych są mieszane razem. Nasiona różnych gatunków drzew można łatwo rozróżnić, problem z rozpoznaniem gatunku nasion może pojawić się w przypadku tzw. mieszańców (hybryd).

Proces wysiewu nasion bezpośrednio w miejscu, w którym rozwiną się w pełni dorosłe osobniki. Różni się to od powszechnie stosowanych sadzonek, wyhodowanych w szkółce leśnej, a następnie przesadzanych ze szkółki na miejsce docelowe. Siew bezpośredni jest praktyką bliską naturze, przypominającą naturalną regenerację, z wyjątkiem tego, że nasiona są wysiewane przez człowieka po uprzednim odpowiednim przygotowaniu gleby. Bezpośredni siew ma kilka zalet w porównaniu z sadzeniem sadzonek:

• brak kosztów związanych z hodowlą sadzonek w szkółce leśnej,

• niezakłócony rozwój korzeni sadzonki,

• uniknięcie tzw. szoku sadzeniowego.

Każdy gatunek składa się z osobników posiadających unikalny kod DNA, który jest odpowiedzialny za ekspresję ich odrębnych cech, takich jak rozwój i wzrost, rozmnażanie, podatność na choroby i zmiany środowiskowe. Zbiór osobników, które krzyżują się między sobą nazywamy populacją. Inaczej mówiąc, za populację można uznać drzewostan, w którym nie prowadzi się gospodarki leśnej (selekcji drzew). Różnorodność genetyczna populacji jest podsumowaniem zróżnicowania pomiędzy jej członkami pod względem ich DNA. Najczęściej nie możemy poznać całej sekwencji DNA osobników (ponieważ jest ona bardzo długa i kosztowna do „odczytania"), więc zamiast tego różnorodność genetyczną określa się za pomocą tzw. markerów genetycznych. Markery genetyczne to krótkie odcinki DNA, które można łatwo uzyskać dla dużej liczby osobników.

W projecie MyGardenOfTrees proponujemy minipowierzchnie doświadczalne do oceny gatunków, proweniencji i drzew matecznych. Podejście to można uznać za rozproszoną próbę proweniencyjną, ponieważ zamiast kilku dużych miejsc testowych, wykorzystuje się setki małych powierzchni doświadczalnych. Główną zaletą tego podejścia jest to, że testuje się wiele kombinacji proweniencji (pochodzenie genetyczne) i warunków miejsca (środowiska). Każda proweniencja jest testowana w szerokim zakresie środowisk, dlatego uzyskane wyniki mogą być uogólnione na dużą skalę.

Protokół z Nagoi o dostępie do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwym i równym podziale korzyści wynikających z ich wykorzystania (ABS) do Konwencji o różnorodności biologicznej jest porozumieniem uzupełniającym do Konwencji o różnorodności biologicznej.

Reguluje on (1) dostęp do zasobów genetycznych (np. ułatwia firmom i instytucjom badawczym dostęp do materiału genetycznego roślin, zwierząt i innych organizmów w krajach będących dostawcami) oraz (2) sprawiedliwy i równy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych.

Protokół z Nagoi w sprawie ABS został przyjęty 29 października 2010 r. w Nagoi w Japonii, a wszedł w życie 12 października 2014 r. Szczegółowe informacje na temat protokołu można znaleźć tutaj.

Doświadczenia proweniencyjne to doświadczenia terenowe prowadzone w postaci plantacji drzew, w których porównuje się wzrost drzew pochodzących z różnych nasion w warunkach jednolitego środowiska. Proweniencja odnosi się do populacji drzew, które pochodzą z określonego położenia geograficznego. Doświadczenia proweniencyjne były wykorzystywane do testowania, czy drzewa są przystosowane do warunków środowiskowych panujących w miejscu ich pochodzenia. Ponieważ jednak próby te testują każdą proweniencję tylko w jednym lub co najwyżej w kilku miejscach, ich wyniki nie mogą być uogólniane na inne miejsca niż te, w których przeprowadzono doświadczenia proweniencyjne.

Proces zbierania nasion pozwala zachować tożsamość poszczególnych drzew matecznych. Aby mieć pewność, że tożsamość drzewa matecznego zostanie zachowana, w zależności od gatunku nasiona są zbierane przez arborystów bezpośrednio z korony drzewa lub z ziemi, przy wykorzystaniu specjalnych narzędzi. Praktyka ta pozwala na badanie zmienności pomiędzy poszczególnymi osobnikami i jest preferowana przez naukowców. Znajomość drzewa matecznego każdej siewki pozwala na oszacowanie zmienności cechy, która jest spowodowana czynnikami genetycznymi, tzw. odziedziczalnością. Zbieranie nasion z pojedynczego drzewa wymaga zwykle więcej wysiłku, niż zbieranie nasion opadłych na ziemię, zwłaszcza w przypadku drzew liściastych.